سیره اقتصادی امام علی ع

سیره اقتصادی امام علی(ع) در دو مرحله (سیره امام در اداره امور اقتصادی جامعه و سیره اقتصادی حضرت در رفتارهای اقتصادی شخصی) بررسی می شود. امام هنگامی که به حکومت رسید، وضعیت اقتصادی جامعه، به ویژه توزیع امکانات، بسیار نامناسب بود، لذا برای سامان دادن به این وضعیت، توزیع را به گونه مساوی انجام داد. همچنین از ذخیره سازی بیت المال و تاخیر در توزیع آن خودداری کرد. این قبیل سیاست ها باعث شد وضعیت اقتصادی جامعه دگرگون شود. فقر و بی عدالتی از بین برود و همه مردم کوفه از امکانات اولیه زندگی بهره مند شوند. امام در سیره اقتصادی شخصی بسیار اهل تلاش و تولید بود، اما در عرصه تخصیص درآمد شخصی برای هزینه های فردی خویش، به حداقل بسنده و درآمدها را در راه خدای متعال مصرف می کرد.

سیره امیر مؤمنان (ع) در فعالیت اقتصادی شخصی

... از هزار وسق(180 تن)بود. (مبرد، 1413: 1128/3)ارزش این املاک بسیار بالا بود، به طوری که از روایات بر می آید معاویه برای خرید ملک«عین ابی نیزر»دویست هزاردینار به امام حسین (ع) پیشنهاد داد، اما حضرت نپذیرفت. (همان) هنگام تقسیم فیء به وسیله رسول اللّه (ص)، زمینی هم در ینبع نصیب علی (ع) شد. (کلینی، 1401: 54/7، ح 9)خود حضرت هم قطعه زمین دیگری را در آنجا به قیمت سی هزار درهم خرید. (النمیری البصری، 1410: 209/3)

افزون بر اینها پیامبر صلّی اللّه و علیه و آله ذی العشیره را به علی (ع) اقطاع کرد و عمر نیز بعد از رسیدن به خلافت، قطعه زمین دیگری را در ینبع به علی اقطاع نمود. (الدمشقی، 1419: 221/1)

امام صادق (ع) فرمود: درهم هایی که علی (ع) در یک بار از فروش خرمای شخصی خود بین نیازمندان تقسیم کرد، صد هزار درهم بود. (کلینی، 1401: 439/6، ح 8)

امیر مؤمنان (ع) سطح زندگی خود را در حدّ سطح زندگی فقیران قرار داده بود، درحالی که توان مالی و درآمدش اجازه می داد غذایش از عسل مصفّا و مغز گندم و لباس هایش ابریشمی باشد. (سید رضی، 1379: ن 45)

موقوفات فراوان امیر مؤمنان (ع) در مدینه و اطرافش گواه آن است که وی املاک بسیاری در مدینه و اطرافش داشت.

برخی موقوفات حضرت (ع) در مدینه عبارت اند از:

الفقیزین در منطقه عوالی؛ بئر الملک در منطقه قناة، الآدبیة در وادی إضم؛ عین ناقه در وادی القری؛ ملک دیگری در وادی القری؛ سهمی از عین سکر؛ نهری در چشمه ای در بیره؛ سرزمینی به نام الاحمر؛ منطقه ای به نام البیضاء که دارای مزارع است؛ چاه هایی به نام ذات کمات، ذوات العشراء، قعین، معید و رعوان؛ دره ای به نام رعیه در فدک که دارای درختان خرما و آب های فراوانی بود؛ دره ای به نام الاسحن در منطقه فدک؛ ملکی به نام القصیبه در فدک (النمیری البصری، 1410: 223/1 و 225)؛ منطقه ای که مسجد شجره در آن واقع شده و به نام آبار علی (ع) معروف است. (سمهودی، 1404: 139/4) برخی منابع، تعداد حلقه های چاه امام (ع) را در وادی عقیق 23 عدد می دانند. (قائدان، 1374: 403، 409)

این روایات و نقل های تاریخی به روشنی آشکار می سازند که املاک و ثروت های امیر مؤمنان بسیار بود و حضرت در حفظ املاک و ثروت هایش تا آخر عمرش کوشا بود. [1] امام روی املاک خود کار می کرد و آنها را آباد می ساخت. امام برده های بسیاری هم داشت که همه روی املاک امام به کار و تولید مشغول بودند.[2]

به سبب این تلاش ها درآمدهای سالانه حضرت (ع) بسیار بود؛ اما این همه درآمد و ثروت را به چه انگیزه ای و در چه راه هایی مصرف می کرد تا مطلوبیت حاصل از آن به حداکثر برسد؟

ابتدا راه های تخصیص درآمد و مصرف حضرت را بررسی می کنیم تا به انگیزه وی و میزان ضریب اهمیت راه های تخصیص درآمد از دیدگاه حضرت (ع)پی ببریم.

منادی وحدت

منادی وحدت